 |
Zegar
S³oneczny Horyzontalny
Ogród Zoobotaniczny w Toruniu |
S³oñce mierzy up³ywaj±cy
czas. Pojawia siê na niebie o poranku i znika wieczorem, znacz±c
w ten sposób dzieñ i noc, podstawowy rytm ¿ycia. Cz³owiek
u zarania dziejów cywilizacji w celu okre¶lenia pory dnia
wykorzystywa³ widome po³o¿enie tarczy S³oñca wedle otaczaj±cych
go obiektów naturalnych. Prze³om nast±pi³ w momencie wynalezienia
gnomonu, czyli pionowo wbitego w ziemiê patyka, którego cieñ
znaczy³ pory dnia. Tak powsta³ pierwszy zegar s³oneczny, a
zarazem najprostszy i najstarszy przyrz±d astronomiczny oparty
na niezwykle precyzyjnym mechanizmie uk³adu Ziemie-S³oñce.
Sta³o siê to kilka tysiêcy lat temu w Mezopotamii i w Egipcie
i zapocz±tkowa³o ¶wiadome obserwacje astronomiczne.
W letniej porze roku S³oñce w Toruniu od wschodu do zachodu
zakre¶la du¿y k±t, najwiêkszy 22 czerwca wynosz±cy a¿ 267
stopni. Zim± k±t jest ma³y i 22 grudnia w Toruniu wynosi zaledwie
101 stopni. Przek³ada siê to na d³ugo¶æ dnia w ró¿nych porach
roku, co pokazano na poni¿szych wykresach.
|
|
|
Jak
odczytaæ czas przy pomocy zegara s³onecznego?
1. Zaobserwuj cieñ pochy³ej krawêdzi gnomonu i odczytaj wskazanie
cienia na podzia³ce godzinowej. Otrzymasz czas s³oneczny,
który w zale¿no¶ci od pory roku mo¿e ró¿niæ siê od czasu cywilnego
(u¿ywanego w ¿yciu codziennym) nawet o kilkana¶cie minut.
2. Aby uzyskaæ dok³adny czas cywilny u¿ywany w Polsce w porze
letniej, do wskazañ zegara dodaj lub odejmij poprawkê minutow±
odczytana z wykresu analemmy znajduj±cego siê na tarczy zegara.
W tym celu:
a) wska¿ na wykresie datê dnia dzisiejszego i odpowiadaj±ca
jej linie siatki,
b) wska¿ punkt przeciêcia siê linii siatki daty z falist±
krzyw± analemmy,
c) odczytaj poprawkê minutow± z osi minutowej po lewej lub
prawej stronie wykresu.
Czas odczytany z uwzglêdnieniem poprawek jest czasem cywilnym
który obowi±zuje w Polsce w letniej porze roku. W okresie
zimowym nale¿y dodatkowo od wskazañ zegara s³onecznego odj±æ
1 godzinê, aby uzyskaæ czas zimowy.
|
| |
|
|
Pobierz
plakat (360 KB): |
| |
|
